Trong pháp luật dân sự, “tước quyền thừa kế” và “truất quyền thừa kế” là hai khái niệm thường bị nhầm lẫn vì đều dẫn đến việc một người không được nhận di sản. Tuy nhiên, đây là hai chế định hoàn toàn khác nhau về bản chất pháp lý, căn cứ áp dụng và chủ thể quyết định. Nếu “tước quyền thừa kế” xuất phát từ hành vi vi phạm pháp luật, thì “truất quyền thừa kế” lại thể hiện ý chí cá nhân của người để lại di sản. Việc phân biệt rõ hai khái niệm này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan trong quan hệ thừa kế.
1. Truất quyền thừa kế là gì?
Căn cứ Bộ luật Dân sự năm 2015, có thể hiểu một cách đơn giản, truất quyền thừa kế là việc người để lại di sản muốn loại bỏ một hoặc một số người khỏi danh sách thừa kế tài sản của mình và mong muốn này được thể hiện rõ ràng trong nội dung của di chúc.
1.1. Người bị truất quyền thừa kế thì vẫn được hưởng thừa kế theo pháp luật có đúng không?
Thực tế, người bị truất quyền thừa kế vẫn có thể được hưởng phần di sản bằng 2/3 suất thừa kế theo pháp luật quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự năm 2015 nếu thuộc trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc, bao gồm:
- Con chưa đủ 18 tuổi hoặc đã đủ 18 tuổi nhưng không có khả năng lao động.
- Vợ, chồng hoặc cha, mẹ của người để lại di sản.
1.2. Các trường hợp bị truất quyền thừa kế?
Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, chỉ có một trường hợp bị truất quyền thừa kế duy nhất là do ý chí của người lập di chúc.
2. Tước quyền thừa kế là gì?
Tước quyền thừa kế là trường hợp một người tuy có quyền hưởng di sản (theo di chúc hoặc theo pháp luật), nhưng do thực hiện các hành vi vi phạm thuộc các trường hợp bị cấm theo quy định tại Điều 621 Bộ luật Dân sự năm 2025, nên bị pháp luật loại khỏi danh sách người thừa kế.
2.1 Người bị tước quyền thừa kế có được hưởng thừa kế theo pháp luật không?
Theo quy định tại Bộ luật Dân sự năm 2015 thì người bị tước quyền thừa kế không được hưởng di sản, trừ trường hợp người để lại di sản đã biết về hành vi khiến họ bị tước quyền thừa kế nhưng vẫn đồng ý để họ nhận di sản thừa kế.
2.2. Các trường hợp bị tước quyền thừa kế
Căn cứ theo Điều 621 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì những trường hợp bị tước quyền thừa kế bao gồm:
Những người sau đây không được quyền hưởng di sản:
a) Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;
b) Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;
c) Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;
d) Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.
Những người quy định tại khoản 1 Điều này vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của những người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.
Như vậy, những người thừa kế rơi vào các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 621 Bộ luật Dân sự 2025 như cố ý vi phạm nghĩa vụ chăm sóc, ngược đãi, xúc phạm nghiêm trọng người để lại di sản; cố tình lừa dối, cưỡng ép, đe dọa để được lập di chúc; hoặc cố ý làm sai lệch nội dung di chúc — thì sẽ bị tước quyền hưởng di sản thừa kế. Tuy nhiên, pháp luật vẫn trừ một ngoại lệ: nếu người để lại tài sản biết rõ hành vi sai trái đó nhưng vẫn mong muốn để họ được nhận phần thừa kế, thì người này vẫn có quyền được hưởng di sản như bình thường.
2.3. Phân biệt tước quyền thừa kế và truất quyền thừa kế
Từ những phân tích ở trên, có thể đưa ra được những tiêu chí chính để phân biệt giữa tước quyền thừa kế và truất quyền thừa kế như sau:
| Tiêu chí phân biệt | Tước quyền thừa kế | Truất quyền thừa kế |
| Chủ thể có quyền tước, truất quyền thừa kế | Tòa án | Người lập di chúc |
| Chủ thể bị tước, truất quyền thừa kế | Người có quyền thừa kế theo di chúc hoặc thừa kế theo pháp luật nhưng thuộc trường hợp không được quyền hưởng di sản theo quy định của Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015. | Chỉ áp dụng đối với người thừa kế theo di chúc, được người lập di chúc ghi rõ ý chí không cho họ hưởng di sản trong di chúc hợp pháp. |
| Quy định hưởng di sản | Người bị tước quyền thừa kế không được hưởng di sản, trừ trường hợp người để lại di sản đã biết về hành vi khiến họ bị tước quyền thừa kế nhưng vẫn đồng ý để họ nhận di sản thừa kế.
|
Người bị truất quyền thừa kế vẫn có thể được hưởng di sản bằng 2/3 suất thừa kế (nếu chia thừa kế theo pháp luật), trừ khi họ từ chối nhận hoặc bị tước quyền hưởng di sản. |
Liên hệ ngay để được tư vấn:
📌 THÔNG TIN LIÊN HỆ
📱 Điện thoại: 0902.17.6768
📧 Email / Website: Locphatlaw@gmail.com
🏢 Địa chỉ: 58 Huỳnh Tấn Phát, Phường Hòa Cường Nam, Quận Hải Châu, TP. Đà Nẵng.
Lộc Phát Law – Đồng hành pháp lý, bảo vệ công lý!
